Dinh dưỡng đóng vai trò hết sức quan trọng trong quá trình điều trị của bệnh nhân, góp phần giúp mau lành vết thương, chống nhiễm khuẩn và cung cấp năng lượng cho cơ thể. Tuy nhiên, có rất nhiều tư duy sai lầm trong chế độ ăn uống của bệnh nhân ung thư dẫn đến thiếu chất hoặc làm nặng thêm tình trạng bệnh. Sau đây, Antican sẽ cùng các bạn phân tích một số sai lầm mà bệnh nhân ung thư thường gặp phải trong chế độ ăn uống hàng ngày.
1. “Bồi bổ cơ thể cũng là đang bồi bổ cho khối u”
Một số bệnh nhân truyền tai nhau nên ăn ít, không ăn các đồ bổ dưỡng để “bỏ đói” khối u với suy nghĩ “bồi bổ cơ thể cũng là đang bồi bổ cho khối u”. Tuy nhiên, chưa có một nghiên cứu nào chứng minh việc làm trên là hữu ích. Bên cạnh đó, việc ăn uống kiêng khem quá mức còn dẫn tới thiếu chất, làm suy giảm thể lực và sức đề kháng khiến bệnh nhân nhân suy kiệt, quá trình điều trị gặp nhiều khó khăn.
Ăn đầy đủ chất dinh dưỡng giúp bệnh nhân khỏe mạnh, tăng hiệu quả điều trị
Bệnh nhân nên ăn đầy đủ chất dinh dưỡng theo lời khuyên của bác sĩ để giúp cơ thể khỏe mạnh, giảm bớt tác dụng phụ của hóa xạ trị và giúp nhanh lành vết thương.
2. Ăn uống thoải mái, không cần kiêng khem gì
Trái ngược với quan điểm đầu tiên, một số bệnh nhân có quan điểm ăn uống thoải mái hết sức, không kiêng bất cứ cái gì. Ăn uống đầy đủ chất rất quan trọng trong quá trình điều trị bệnh nhưng cũng không nên ăn uống vô tư quá mức. Một số thực phẩm bệnh nhân cần kiêng do có thể tạo ra chất gây ung thư hoặc ảnh hưởng xấu đến cơ thể như:
Thức ăn được chế biến sẵn
Đồ ăn đóng hộp, thực phẩm xông khói: xúc xích xông khói, thịt xông khói, thịt nguội,…thường có hương vị hấp dẫn, là món ăn yêu thích của nhiều người. Tuy nhiên, chúng thường chứa rất nhiều chất bảo quản không tốt cho sức khỏe, đặc biệt thịt hun khói có hàm lượng cao benzopyrene là chất gây ung thư.
Thức ăn chế biến sẵn chứa nhiều hóa chất không tốt cho sức khỏe
Theo Tổ chức Y Tế thế giới (WHO), thịt chế biến sẵn (bao gồm cả thịt xông khói) được xếp vào chất gây ung thư thuộc Nhóm 1 (ngang với Amiăng, thuốc lá và khói xăng dầu do những bằng chứng liên quan giữa chúng và ung thư đại tràng. Bên cạnh đó, với hàm lượng chất béo và cholesterol cao, chúng cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và đột quỵ.
Thức ăn tái, sống, đồ uống chưa được tiệt trùng
Rau sống, thịt sống trong các món nem, gỏi, hoa quả chưa được rửa sạch chứa rất nhiều vi khuẩn, bụi bẩn và hóa chất, có thể gây rối loạn tiêu hóa, thậm chí gây nhiễm khuẩn đặc biệt với những bệnh nhân phẫu, xạ, hóa vùng bụng và xương chậu.
Đồ ăn muối chua, lên men
Những thực phẩm đã trải qua quá trình lên men như dưa muối, cà muối, thịt muối chua,…chứa rất nhiều nitrit gây hại cho cơ thể. Một số thực phẩm để muối quá lâu có thể xuất hiện nấm mốc, sản sinh ra hàm lượng lớn Aflatoxin cũng là một chất có thể gây ung thư.
Đồ nướng
Đồ nướng chứa rất nhiều hóa chất độc hại với cơ thể
Những món nướng thường có mùi vị thơm ngon, hấp dẫn nhưng chúng cũng chứa rất nhiều hợp chất gây độc với cơ thể như độc tố AGE, các amin thơm, amin dị vòng, đặc biệt là Acrylamide là hóa chất có thể gây ra ung thư dạ dày.
Rượu bia, cà phê
Đây đều là những chất kích thích không tốt cho sức khỏe, đặc biệt là những bệnh nhân ung thư bàng quang, ung thư tuyến tụy phải tuyệt đối kiêng cà phê.
Việc kiêng cữ trong ăn uống cũng tùy thuộc vào nhiều yếu tố như loại bệnh, giai đoạn điều trị bệnh, thể trạng của bệnh nhân. Với mỗi đối tượng bệnh cần kiêng những loại thực phẩm khác nhau. Ví dụ, những bệnh nhân ung thư vừa mới phẫu thuật nên ăn thức ăn thanh đạm, hạn chế dầu mỡ, đồ ăn cay nóng, thịt bò, rau muống, đồ tanh,…Bác sĩ điều trị sẽ là người tư vấn cho bạn chế độ ăn và dinh dưỡng như thế nào cho hợp lý. Tuyệt đối tuân theo những chỉ dẫn của bác sĩ là cách tốt nhất để hỗ trợ quá trình điều trị diễn ra thuận lợi.
3. Đang điều trị mới cần bồi bổ
Đây là tư duy hết sức sai lầm do bệnh nhân ung thư cả trong và sau quá trình điều trị đều cần chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng. Trong quá trình điều trị dinh dưỡng đầy đủ góp phần giúp cơ thể khỏe mạnh, hệ miễn dịch tốt, hỗ trợ quá trình điều trị diễn ra thuận lợi. Sau quá trình điều trị, dinh dưỡng góp phần phục hồi thể trạng cơ thể và dự phòng tái phát.
4. Sử dụng thêm nhiều thực phẩm chức năng bổ sung sinh dưỡng
Bạn chỉ nên sử dụng thêm thực phẩm chức năng để bồi bổ khi được sự đồng ý của bác sĩ. Việc sử dụng quá nhiều thực phẩm chức năng đôi khi không đem lại lợi ích mà còn gây tốn kém, ảnh hưởng đến quá trình điều trị.
5. Thực phẩm có tính kiềm điều trị ung thư
Có giả thuyết cho rằng, ăn thực phẩm kiềm có độ pH cao, có thể giúp chống lại hoặc ngăn ngừa ung thư. Giả thuyết này cho rằng các tế bào ung thư phát triển mạnh trong môi trường axit (pH thấp), do đó nếu người bệnh sử dụng đủ thực phẩm có tính kiềm, có thể tăng độ pH trong máu tạo ra môi trường bất lợi cho ung thư phát triển.
Dùng nhiều thực phẩm có tính kiềm để điều trị ung thư là tư duy sai lầm
Tuy nhiên, thực tế là chúng ta không thể thay đổi pH trong máu bằng cách ăn thực phẩm có nhiều chất kiềm hoặc uống nước có tính kiềm. Ngoài ra, việc sử dụng những thực phẩm kiềm vô tội vạ hoặc với số lượng lớn có thể gây ảnh hưởng xấu với hệ tiêu hóa.
6. Tuyệt đối kiêng đường
Nhiều người cho rằng “đường nuôi sống tế bào ung thư”. Khi bạn ăn một chiếc bánh quy, không có nghĩa là đường từ chiếc bánh sẽ trực tiếp đi vào các tế bào ung thư và nuôi sống chúng. Tất cả tế bào trong cơ thể đều sử dụng nguồn năng lượng như nhau và không thể chọn lọc tế bào nào sử dụng năng lượng từ nguồn nào.
Đường là chất dinh dưỡng cần thiết cho hoạt động của mọi tế bào trong cơ thể. Có đến 60 – 70% nhu cầu năng lượng của cơ thể được lấy từ nhóm đường bột. Do đó, để duy trì sự sống, người bệnh vẫn cần sử dụng đường bột trong chế độ ăn uống. Tuy nhiên, không có nghĩa là bệnh nhân có thể thoải mái sử dụng đường. Nếu sử dụng vượt quá nhu cầu cần thiết, đường sẽ trở thành tác nhân có hại với cơ thể.
7. Ăn thuần chay giúp tiêu diệt tế bào ung thư
Hiện nay, chưa có một nghiên cứu nào chứng minh chế độ ăn thuần chay có thể giúp tiêu diệt tế bào ung thư. Mặt khác, chế độ ăn thuần chay đôi khi không cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể. Bệnh nhân ung thư cần ăn đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo sức khỏe trong suốt quá trình điều trị. Các thực phẩm chay cũng chứa nhiều chất dinh dưỡng tuy nhiên một số nhóm chất vẫn ít hơn so với thực phẩm nguồn gốc động vật. Do đó, theo chế độ ăn thuần chay trong thời gian dài có thể gây thiếu chất, thiếu máu và mệt mỏi cho người bệnh.
Ăn thuần chay trong thời gian dài có thể gây thiếu máu, suy kiệt cơ thể
Nếu bệnh nhân phải theo chế độ ăn thuần chay vì lý do tôn giáo, hãy cố gắng ăn đa dạng các loại thực phẩm và tìm hiểu bổ sung thêm các nhóm chất từ các thực phẩm chức năng để cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể. Lưu ý, hãy trao đổi với bác sĩ điều trị trước khi sử dụng bất cứ thực phẩm bổ sung nào.
Nguyên Phó viện trưởng Viện Hóa học -Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
